ACT ofwel Acceptance and Commitment Therapy

Wat is ACT?

Maak ruim baan voor deze betrekkelijk nieuwe vorm van gedragstherapie! Acceptance and commitment therapy, je mag ACT zeggen (ja, op z’n Engels, ekt dus). Overgewaaid uit de VS. Steven Hayes, Kelly Wilson en Kirk Strosahl zijn de grondleggers ervan, en zij weten van psychologisch flexibel wanten. Samen schreven ze in 1999 een basisboek over de therapie. Omdat psychologische flexibiliteit is wat ze de mentaal lijdende mens toewensen.

Sinds het verschijnen van het boek is er veel onderzoek gedaan naar ACT als interventie bij bijvoorbeeld depressie, angststoornissen, burn-out, chronische pijn en verslavingen. In 2010 werd ACT erkend als bewezen effectieve therapie (evidence-based) in de V.S., breed toepasbaar en duurzaam inzetbaar (de effectiviteit neemt vaak nog toe nadat de therapie afgerond is). Ook de internationale vereniging voor psychologen (APA) heeft ACT erkend als bewezen interventie. In Nederland gebeurt er ook al veel, maar moet de therapievorm nog groeien naar de status van bewezen effectieve therapie.

In de theorie achter ACT wordt de bron van psychisch leed beschreven. Dat komt in het kort neer op: het geloven van gedachten over jezelf. Bijvoorbeeld: een gedachte als ‘ik ben niks waard’ of ‘ik kan niets meer sinds mijn operatie’ borrelt op in je brein, maar deze beoordeel je als een feit. Deze ‘fusie’ met je gedachten leidt tot groot vermijden. Je probeert dát wat je voelt, denkt, of je herinnert vooral níet te voelen, denken, of je te herinneren. Bovendien vermijd je de confrontatie met jezelf. Dingen die niet lopen of die je niet prettig vindt in je leven, verberg je liever. Voor jezelf maar ook voor anderen.

ACT pakt mentale problemen bij deze bron aan. Hoe? Met ACT ontwikkel je je in een heuse positief psychologische vaardigheid. Centraal staat acceptatie van nare ervaringen zonder dat je iets aan die ervaringen wilt veranderen. Het leven is geen feestje. Je leert hoe je dit kunt accepteren. Ook leer je hoe jij je kunt toeleggen op je wat jij belangrijk vindt in het leven. Dat maakt het leven geen feestje, maar wel waardevol.

In plaats van:

• altijd maar de controle over alles te willen houden (illusie!);
• lijdend voorwerp te zijn van je gedachten;
• niet kunnen stoppen met piekeren;
• je negatieve zelfbeeld, je grote ego;
• wat je wel niet allemaal moet van jezelf;
• vermijden van moeilijke ervaringen;

kun je vaardig worden in:

• acceptatie van persoonlijke ervaringen (hoe gek of pijnlijk ook);
• cognitieve defusie (kán jij) wat zoveel wil zeggen als van een cognitief afstandje naar je eigen (oncomfortabele) gedachten kunnen kijken zonder er in op te gaan;
• in het hier en nu zijn, dat kennen we als: mindfulness;
• zien dat je een zelfbeeld hebt en dat niet per se beschrijft wie jij bent;
• niet moeten, wel willen: kiezen voor waarden die jij belangrijk vindt in het leven;
• toegewijde actie, dus je kiest actief voor het leven met al zijn ups en downs, en je zet je in om meer te leven volgens je waarden.

Deze zes onderdelen komen aan bod in ACT. Je krijgt er inzicht in, leert de vaardigheden aan en zo vergroot jij je psychologische flexibiliteit.

Waar wordt ACT in Nederland onderwezen?

In Nederland zijn gedegen opleidingen in ACT te vinden:

• See True: zesdaagse geaccrediteerde opleiding om ACT training te kunnen geven, minimaal afgeronde HBO-opleiding of gelijkwaardige opleiding is vereist (ook via timetoact.nl).
• RINO: driedaagse geaccrediteerde opleiding voor psychiaters, psychologen en psychotherapeuten.
• ICM: driedaagse cursus voor coaches, waarvoor HBO werk- en denkniveau wenselijk is.
• ACT in actie: vijfdaagse geaccrediteerde ACT-cursus voor hulpverleners in de GGZ.
• ACT EMDR Centrum Nederland: geaccrediteerde tweedaagse opleiding voor professionals in de zorg.
• ACT Cursus: zesdaagse cursus voor iedereen die minimaal een basiscursus cognitieve gedragstherapie voltooid heeft.

Die gedegen opleidingen leveren o.a. psychiaters, psychologen, psychotherapeuten, coaches en trainers op die ACT kunnen geven.

Hoe is ACT anders van andere therapieën?

“Hé fijn, eindelijk van mijn klachten af”, roep je enthousiast geworden. Ja, want we zijn allemaal in de ban van de psychologische correctheid; onze problemen moeten verholpen worden, bang zijn is achterhaald en optimaal functioneren is wel zo wenselijk zeg.

Nee, hoor. Dat niet. Klachten hebben mag in ACT. Er bestaat namelijk niet zoiets als zonder klachten leven. Je negatieve gevoelens en gedachten zijn eigenlijk gewoon normaal. Sommige klachten worden in ACT juist gezien als heel functioneel. Er zit bijvoorbeeld een schat aan informatie in datgene waar jij  bang van wordt. De kunst is om die informatie te kunnen lezen en te gebruiken om een voor jou zo waardevol mogelijk leven te leiden.

Oh, en de controle proberen te houden, wordt in ACT gezien als disfunctioneel. Da’s nog eens andere koek. En, nog eens iets: gewoon positief denken werkt averechts. Stop dus maar met het zachtjes voor je uit fluisteren van al die positieve affirmaties als antwoord op je negatieve overtuigingen.

ACT pakt het anders aan. Bij de bron. Overigens heeft ACT overeenkomsten met CGT (cognitieve gedragstherapie) en op MBCT (mindfulness based cognitive therapy, in NL vaak aandachtgerichte cognitieve therapie). Maar er zijn ook verschillen. CGT richt zich bijvoorbeeld op het veranderen van de inhoud van belemmerende gedachten; ACT richt zich op het veranderen van de relatie van de denker met zijn of haar gedachten. MBCT richt zich op alle gedachten; in ACT worden vooral negatieve gedachten aan de kaak gesteld. Bovendien zijn meditatieve oefeningen wel onderdeel van ACT, maar zijn ze korter en praktischer dan in MBCT.

Dus wanneer is ACT iets voor jou?

Ben je gewoon een mens als alle anderen, met je eigen rariteitenkabinet in je hersenpan? Dus, je blijft wel eens hangen in gedachten, patronen, oude emoties? Je voelt je niet relaxed? Of je bent bang voor wat er nog allemaal komen gaat? Wacht, je hebt veel stress, zeg je? Of je wordt geplaagd door wederkerige problemen? Mo’ money, mo’ problems? Raak je overweldigd door de complexiteit van dit bestaan? Heb je chronisch pijn? Voel je je vaak depressief, lusteloos, overbodig?

Ok, kandidaat voor ACT.

En je zoekt iets waarmee je jouw gedrag kunt veranderen. Je wilt vaardigheden, tools, aanleren.

Check.

Je wilt in gesprek met iemand, één op één. Of nee, je wilt in groepsverband getraind worden.

Yup, kan allemaal.

Waar vind je ACT deskundigen?

Ja? ACT is dus iets voor jou? Dan kun je de therapievorm aanwenden maar ook een training volgen. Online jezelf verrijken met ACT kennis is zelfs mogelijk. Kijk voor het vinden van een ACT deskundige op:

•  de Nederlandse ACT-vereniging (voor ACT-hulpverleners)
• act-coaches.nl (voor ACT-coaches)
• acttrainingen.nl (voor ACT-trainingen in groepsverband)
• act-coach.nl (voor online ACT-training)

Bronnen:

• de website van Stephen Hayes
• time to act!
• review effectiviteit van act (2014)
• het boek Time to ACT! in de bieb

Meer weten:

• Testen hoe psychologisch flexibel jij bent? Kan hier.
• Hier vind je de internationale ACT-vereniging.
• Het basisboek van Hayes, Wilson en Strosahl in de bieb. En een zelfhulpversie ervan door Stephen Hayes over hoe ACT jou kan helpen.
• Boek De valstrik van het geluk (nog een zelfhulpboek dat werkt met ACT).
• video over vermijden en controle houden, uitgelegd met de metafoor van het doelloos rondzwerven op zee met een boot.